ΠΡΟΤΥΠΑ – ΕΙΔΩΛΑ

Πανελλαδικές online μαθήματα

Ομογενείς online μαθήματα

Modern Greek online

benia1003@gmail.com

ΠΡΟΤΥΠΑ – ΕΙΔΩΛΑ

Πρότυπο είναι ένα πρόσωπο, ένας τύπος ανθρώπου, μία ιδέα ή μία στάση ζωής που λαμβάνεται ως μοντέλο για μίμηση ή αποφυγή. Συνήθως πρόκειται για ένα πρόσωπο του οποίου το παράδειγμα θέλει κάποιος να μιμηθεί.

Είδωλο είναι κάποιος διάσημος, συνήθως από το χώρο του θεάματος ή του αθλητισμού, που γίνεται αντικείμενο θαυμασμού και εκδηλώσεων λατρείας από το κοινό, κάτι σαν  ζωντανός μύθος.

Συνήθως τα πρότυπα έχουν διαχρονικότερη δράση,  σε αντίθεση με τα είδωλα που λειτουργούν πρόσκαιρα.

Η ταύτιση του ανθρώπου, και ιδιαίτερα του νέου, με πρότυπα ή είδωλα είναι ένας από τους σημαντικότερους μηχανισμούς κοινωνικοποίησης: μιμούμενος ανθρώπους  που σέβεται και θαυμάζει, καταξιωμένους στη συνείδησή του, ακολουθεί τον τρόπο συμπεριφοράς τους, υιοθετεί τις ιδέες τους και ενστερνίζεται τις αξίες τους. Σε ακραίο βαθμό καταντά προσωπολατρία.

Τα πρώτα πρότυπα στη ζωή του νέου είναι οι γονείς του, οι οποίοι στη φάση της εφηβείας  απομυθοποιούνται και υποκαθίστανται  από άλλα πρότυπα ή είδωλα.

Άλλοι χώροι άντλησης προτύπων είναι το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον, το σχολείο, το οποίο ασκεί καταλυτική επίδραση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους, ο χώρος της πολιτικής, του θεάματος, του αθλητισμού και λιγότερο ο χώρος των τεχνών και της επιστήμης.

Τα πρότυπα διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα του ανθρώπου.

Ιδιαίτερα στην εποχή ιδεολογικής σύγχυσης και ρευστότητας αξιών έχουμε ανάγκη από πρότυπα που:

• γαλουχούν με ανθρωπιστικές αξίες και ιδανικά
• ηθικοποιούν
• διευρύνουν το πνεύμα
• καλλιεργούν την κριτική σκέψη
• απελευθερώνουν από προκαταλήψεις και στερεότυπα
• αναπτύσσουν την εθνική συνείδηση και τη φιλοπατρία
• καλλιεργούν τη διάθεση για συνεργασία και αλληλεγγύη
• ενδυναμώνουν τα άτομα με τόλμη, αγωνιστικότητα και πείσμα

Θετικά πρότυπα

 Πρότυπο του:

• ανθρωπιστή (του ατόμου με αξίες, ιδανικά)
• ενεργού πολίτη  (υγιής πολιτικοποίηση)
• ανθρώπου με σφαιρική μόρφωση
• οικολόγου
• φιλειρηνιστή
• νομοταγούς πολίτη (εντιμότητα, αξιοκρατία)
• φιλόπονου
• μετριοπαθούς
• κοσμοπολίτη (πνεύμα οικουμενικής συνείδησης)

Αντίθετα, τα προβαλλόμενα πρότυπα που κυριαρχούν σήμερα είναι του:

• οικονομικά και επαγγελματικά επιτυχημένου
• υλιστή και υπερκαταναλωτή
• του εξειδικευμένου τεχνοκράτη
• ατομικιστή
• αμοραλιστή (με ροπή στην απάτη και τη διαπλοκή)
• αδιάφορου για τα κοινά
• κομματικοποιημένου
• λαϊκιστή
• εξτρεμιστή

Αντίστοιχα είναι και τα σύγχρονα είδωλα:

• άτομα ελκυστικά σωματικά, που επιδιώκουν με κάθε τρόπο τη δημοσιότητα και επιδεικνύουν τον υλικό τους πλούτο και μια ζωή σπάταλη, γεμάτη διασκέδαση, υλικές απολαύσεις και ψεύτικη λάμψη
• άτομα περιθωριακά (ψευτοεπαναστάτες), που αρνούνται να ενταχθούν στην κοινωνική ζωή και ενθαρρύνουν τη βία, τον φανατισμό και τον εξτρεμισμό

Έμφαση δίνεται στο πόσο δημοφιλή είναι και στο πόσα χρήματα έχουν, χωρίς να γίνεται αναφορά στο πόσο έχουν κοπιάσει για να πετύχουν τους στόχους τους.

Ιδιαίτερα στην εποχή των  τηλεοπτικών προγραμμάτων reality, αποκτούν αιφνιδίως φήμη άτομα που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε το ουσιαστικό πέρα από τη διάθεσή τους να εκθέσουν την ιδιωτική τους ζωή στις τηλεοπτικές κάμερες, προκειμένου να ικανοποιηθεί η περιέργεια των τηλεθεατών.

Αν και ο στόχος του νέου ανθρώπου είναι να σχηματίσει μια ξεχωριστή προσωπικότητα, ο άκριτος μιμητισμός επιφέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα: ο νέος γίνεται ένα από τα πολλά αντίγραφα του ειδώλου που θαυμάζει. Αρνείται την βαθύτερη ουσία του, βάζει λάθος στόχους, χάνει τον ενθουσιασμό του για τη ζωή και κυριεύεται από   απαισιοδοξία.

Λείπουν από τη σύγχρονη εποχή τα πρότυπα που θα βοηθήσουν τους νέους να αντιληφθούν τη σημασία της εργατικότητας, της συνέπειας και της συνεγασίας για την επίτευξη των προσωπικών τους στόχων, τα πρότυπα που θα προσφέρουν αυτοπεποίθηση και πίστη στις δυνατότητές τους προκειμένου να δώσουν τους δικούς τους αγώνες.

Επιπτώσεις επικράτησης αρνητικών προτύπων και ειδώλων

• στροφή στον υλικό ευδαιμονισμό (εσφαλμένη στοχοθεσία, επιζήμιες επιλογές, καταχρήσεις)
• αδρανοποίηση κριτικής σκέψης (ευάλωτοι στις μεθόδους χειραγώγησης)
• κυριαρχία ατομισμού και ιδιοτέλειας
• υιοθέτηση λογικής της ήσσονος προσπάθειας, τακτικών αναξιοκρατίας και απάτης
• υπονόμευση δημοκρατικού πολιτεύματος

Αναγκαίος προβάλλει ο επαναπροσδιορισμός αξιών και προτύπων με τη συνδρομή όλων των φορέων αγωγής και έμφαση στην ανθρωπιστική παιδεία.

Θέματα για συζήτηση

Τα αγαθά copies κτώνται.

Τα επικρατέστερα πρότυπα σήμερα είναι των: oiko, ethno, klepto, yuppie (young urban professional)

(Από τον ημερήσιο τύπο)

Αποθεώνουμε το τίποτε, σκοτώνουμε τις αξίες, φτιάχνουμε fake ήρωες.

Είναι πρότυπο ο κάθε τραγουδιστής, ηθοποιός, ποδοσφαιριστής ή κάθε ατάλαντος influencer που λέει την αποψάρα του στο διαδίκτυο και σπεύδουμε να κάνουμε like, παρ’ ότι γράφει ανόητες, mainstream μπουρδολογίες.

(Από τον ημερήσιο τύπο)

Στη σύγχρονη εποχή της συνεχούς όξυνσης της οικονομικής κρίσης, της κατήφειας, της διάχυτης απαισιοδοξίας, της αβεβαιότητας, του φόβου και της απογοήτευσης, οι περισσότεροι νέοι άνθρωποι έχουν καταφύγει στην πολύωρη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αντιγράφοντας πιστά και άκριτα στυλ και συμπεριφορές διασήμων ατόμων. Έτσι, λοιπόν, έχουμε φτάσει στο σημείο να ζούμε στην εποχή της ειδωλοποίησης προσώπων και της εξιδανίκευσης, ενώ συγχρόνως το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας έχει οδηγηθεί στη φτωχοποίηση και στον κοινωνικό αποκλεισμό.

Πρωτίστως, αρκεί να ρίξει κάποιος μια ματιά σε ένα από τα δημοφιλέστερα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, όπως είναι για παράδειγμα το instagram. Η δύναμη της εικόνας είναι δεσπόζουσα, ενώ ο κάθε χρήστης που κοιτάζει την αρχική του σελίδα, νιώθει αποχαυνωμένος, αποπροσανατολισμένος κι ακόμη και ευήθης. Μέσα σε δευτερόλεπτα, αισθάνεται να τον κατακλύζουν αναρίθμητες περιττές πληροφορίες, βλέποντας νέα παιδιά να θεοποιούν άτομα της επικαιρότητας (π.χ. άτομα που λαμβάνουν συμμετοχή σε διάφορα ριάλιτι επιβίωσης ή ριάλιτι εύρεσης ερωτικού συντρόφου ή σε διάφορα τηλεοπτικά shows). Κι όχι μονάχα αυτό, αλλά τα νέα αυτά παιδιά παίρνουν και θέση και «προσβάλλουν προσωπικά» κάποιον που έχει διαφορετική άποψη για την επίδειξη υπερβολικού θαυμασμού προς τα είδωλά τους.

Είναι απογοητευτικό, λοιπόν, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν υγιή πρότυπα για τη νεολαία. Πιο συγκεκριμένα, υγιές πρότυπο, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ένα άτομο που επιδιώκει την προσωπική και πνευματική του εξέλιξη, χωρίς να στηρίζεται στη λογική της «ήσσονος προσπάθειας», χωρίς να έχει ως αυτοσκοπό της ζωής του το κέρδος, τη διασημότητα, την αναγνωρισιμότητα και τη θεοποίηση. Υγιές πρότυπο είναι αυτό που μορφώνεται, μελετά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, αξιοποιεί τα ταλέντα του και την έμφυτη κλίση του σε κάποιον τομέα και προσπαθεί να μαθαίνει εφ’ όρου ζωής από τις εμπειρίες του, καθώς και να προοδεύει συνεχώς.

Υγιές πρότυπο είναι αυτό που δεν προβάλλει την προσωπική του ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της προκειμένου να ασχοληθούν οι υπόλοιποι μαζί του, διότι πολύ απλά δεν έχει ανάγκη κάτι τέτοιο. Υγιές πρότυπο δεν είναι αυτό που αντιγράφει άλλα αντίστοιχα δικά του πρότυπα (συνήθως από το εξωτερικό), επιδιώκοντας την κολακεία, την επιβεβαίωση και την επιβράβευση, αλλά είναι αυθεντικό, αυτοδημιούργητο και χαράσσει την δική του πορεία μέσα στη διάρκεια του χρόνου. Υγιές πρότυπο είναι αυτό που στηρίζει τη ζωή του στις σωστές ηθικές αξίες και αρχές, προσαρμοζόμενο ταυτόχρονα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και προσωπικές συνθήκες που δημιουργούνται στη ζωή του.

Είναι λυπηρό, λοιπόν, το γεγονός ότι η νεολαία δεν ασχολείται με την πνευματική της ανάπτυξη, τη διεύρυνση των πνευματικών της οριζόντων και την ενασχόληση με τις τέχνες και τον πολιτισμό. Τα νέα παιδιά δυστυχώς σήμερα θυσιάζουν εντελώς τον ελεύθερο χρόνο τους, διασκεδάζοντας παρά ψυχαγωγώντας τους εαυτούς τους. Γίνονται μια ομοιόμορφη, αχανής και ακαθόριστη μάζα που προχωρά χωρίς οδηγό και συγκεκριμένη κατεύθυνση προς έναν ανώτερο σκοπό ζωής. Ως εκ τούτου, δε διαφοροποιούνται με υγιή τρόπο το ένα από τον άλλο, δε διακρίνονται για την αυθεντικότητά τους και τα χαρίσματά τους, αλλά συνιστούν απλά αντίγραφα των προτύπων τους, χωρίς να έχουν αξίες, προσδοκίες από τον εαυτό τους, όνειρα, επιδιώξεις και πίστη στην υλοποίησή τους.

Και το χειρότερο από όλα είναι ότι τα νέα παιδιά ολοένα και περισσότερο, με την πάροδο του χρόνου, απομακρύνονται από την απόκτηση μόρφωσης (πχ. από την απόκτηση γνώσεων για ένα θέμα των θεωρητικών ή θετικών ή τεχνολογικών επιστημών, ή την ενασχόληση με ένα άθλημα, το διάβασμα ενός λογοτεχνικού βιβλίου, την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης). Εν ολίγοις, τα νέα παιδιά, στη πλειονότητά τους, σήμερα, αδιαφορούν τελείως για τον εμπλουτισμό της φαντασίας και της δημιουργικότητάς τους, βάζοντάς τες σε λήθαργο.

Βέβαια, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το φαινόμενο αυτό είναι απόρροια της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας. Είναι εύλογο το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποιος πνευματικός ταγός που θα οδηγήσει τα νέα παιδιά από την αδράνεια, την ύπνωση και την εξηλιθίωση στην αφύπνιση και την ανάληψη δράσης. Οι στόχοι των νέων σήμερα επικεντρώνονται στο «φαίνεσθαι», στο επίκαιρο, στην προβολή της ιδανικής ζωής χωρίς έγνοιες και προβλήματα, στην επιβράβευση από τους υπόλοιπους μέσα από τα «likes», στον εύκολο και γρήγορο πλουτισμό, με τη συμμετοχή σε ριάλιτι που εξευτελίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, στην απόκτηση ενός προϊόντος-φίρμας μέσα από διάφορους διαγωνισμούς προκειμένου να νιώσουν ευτυχισμένα, καθώς και στην αποκλειστική προσκόλληση στο παρόν χωρίς όραμα και προοπτική για το μέλλον.

Εθίζονται υπερβολικά και βρίσκουν στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης τη διέξοδο και αποδοχή που κανονικά όφειλε η ίδια η κοινωνία να τους προσφέρει. Όμως, με αυτόν τον τρόπο τα προβλήματα όχι μονάχα δεν λύνονται, τουναντίον διογκώνονται και αυξάνονται.

Επομένως, είναι απαραίτητος στις μέρες μας ένας επαναπροσδιορισμός των αξιών και των στόχων μας, καθώς και η προσπάθεια της σωστής ανακατεύθυνσης της νεολαίας προς την επιμόρφωσή της. Είναι πιο επιτακτική ανάγκη από οποιαδήποτε άλλη φορά η προσπάθεια της σωστής προσέγγισής της από μέρους της ίδιας της κοινωνίας, των εκπαιδευτικών αλλά και από τα ίδια τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Δεν αρκεί απλά να μέμφεται κάποιος τα νέα παιδιά για τη σημερινή πολιτισμική παρακμή και τη διάδοση της υποκουλτούρας, αλλά να λάβει άμεση δράση προς τη βελτίωση αυτής της κατάστασης.

Εν κατακλείδι, τα νέα παιδιά είναι οι μελλοντικοί πολίτες της χώρας μας που θα επεμβαίνουν στα κοινά, θα έχουν γνώμη, θα εργάζονται, θα δημιουργούν τις δικές τους οικογένειες και θα διαμορφώνουν την ελληνική κοινωνία. Αν δεν έχουν τις στοιχειώδεις βάσεις και δομές για την καλλιέργεια του πνεύματός τους και την απόκτηση οξυμένης κρίσης και αντίληψης, τότε δεν μπορούμε όχι μόνο να πιστεύουμε, αλλά ούτε και να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο ποιοτικά μέλλον.

( Άννα Παυλίδου)