ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ

Πανελλαδικές online μαθήματα

Ομογενείς online μαθήματα

Modern Greek online

benia1003@gmail.com

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ

Καταναλωτισμός είναι η κυρίαρχη νοοτροπία του σύγχρονου τρόπου ζωής που αποσκοπεί στην παραγωγή υλικών αγαθών και στην άμεση κατανάλωσή τους από τους καταναλωτές. Οι ρίζες του φαινομένου πρέπει να αναζητηθούν στη βιομηχανική επανάσταση, που έδωσε τη δυνατότητα για μαζική παραγωγή αγαθών.

Καταναλωτική είναι η κοινωνία που τα μέλη της έχουν την τάση να καταναλώνουν όσο το δυνατό περισσότερα αγαθά.

Υπερκατανάλωση είναι όταν η κατανάλωση καταντά αυτοσκοπός, μέσα από τη συστηματική πλύση εγκεφάλου στην οποία υποβάλλουν οι διαφημίσεις τους ανθρώπους, με σύνθημα »Ξοδεύω άρα υπάρχω».

Καταναλωτής άνθρωπος (homo consumens) καλείται ο άνθρωπος που αισθάνεται ακόρεστη δίψα κατανάλωσης, με αποτέλεσμα η απληστία και το αίσθημα του ανικανοποίητου να γίνονται κεντρικός πόλος του ψυχικού του βίου.

Ο καταναλωτισμός δεν αφορά μόνο υλικά αγαθά, αλλά και υποπροϊόντα της μαζικής κουλτούρας, ευτελή τηλεθεάματα (τηλεσκουπίδια), προϊόντα εμπορευματοποιημένης τέχνης κλπ.

Αίτια του καταναλωτισμού 

• η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η κοινωνία της αφθονίας
• το σύνδρομο στέρησης από το οποίο διακατέχονται άτομα που στο παρελθόν στερήθηκαν βασικά αγαθά και οδηγούνται στο άλλο άκρο
• η έμφυτη τάση για αυτοπροβολή και ο νεοπλουτισμός
• η αυτοματοποίηση που συνετέλεσε στην μαζική παραγωγή και η εξέλιξη των μέσων μεταφοράς που επιτρέπει την ταχύτατη διακίνηση προϊόντων
• η υπερπαραγωγή και η έντονη προβολή των προϊόντων από τις επιχειρήσεις
• η ποικιλία, η ελκυστικότητα προϊόντων και το χαμηλό κόστος πολλών προϊόντων
• η αδιάκοπη προβολή του υλικού πλούτου, η θεοποίηση του χρήματος και των καταναλωτικών αγαθών τόσο από τα Μ.Μ.Ε., όσο και από τη βιομηχανία του θεάματος,
• η διαφήμιση με τις εξελιγμένες τεχνικές επηρεασμού που προκαλεί πλύση εγκεφάλου, εθίζει στη θελκτικότητα μιας επίπλαστης ευδαιμονίας και δημιουργεί πλασματικές ανάγκες
• το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η έλλειψη ανεπτυγμένης κριτικής αντίληψης που παθητικοποιούν το άτομο και το στρέφουν στον άγονο μιμητισμό και τη μαζοποίηση
• η χρεοκοπία πνευματικών, κοινωνικών και ηθικών αξιών που αποπροσανατόλισε το άτομο
• τα οξυμένα προβλήματα, το άγχος, η ανία οδηγούν συχνά το άτομο στην υπερκατανάλωση για εκτόνωση και φυγή
• η αποτυχία των φορέων αγωγής να μεταλαμπαδεύσουν ανθρωποκεντρικές αξίες στους νέους με αποτέλεσμα να καταναλώνουν αγαθά θεωρώντας πως έτσι νοηματοδοτούν τη ζωή τους.

Αποτελέσματα του καταναλωτισμού 

Θετικά αποτελέσματα

• Ο ανταγωνισμός συμβάλλει στην ποιοτική βελτίωση των αγαθών.
• Υπάρχει η δυνατότητα επιλογής μεταξύ πολλών ομοειδών προϊόντων.
• Βελτίωση των υλικών όρων ζωής και άνοδος του βιοτικού επιπέδου.
• Η αύξηση της παραγωγής συντελεί στην ανάπτυξη της οικονομίας και καταπολεμά την ανεργία.
• Ο άνθρωπος ζώντας σε έναν παραγωγικό και καταναλωτικό οργασμό δραστηριοποιείται και γίνεται δημιουργικότερος.

Αρνητικά αποτελέσματα

Η κατανάλωση ως βασική δραστηριότητα έχει διεισδύσει σε κάθε τομέα της σύγχρονης ζωής προκαλώντας φαινόμενα νοσηρότητας:

• Ο καταναλωτής χωρίς μέτρο, δέσμιος των ανικανοποίητων αναγκών, χάνει την ελευθερία του.
• Ο υπερκαταναλωτισμός αποπροσανατολίζει το άτομο από τις πραγματικές αξίες και ανάγκες της ζωής (είναι) και το στρέφει στα υλικά αποκτήματα (έχειν).
• Η εργασία αντιμετωπίζεται χρησιμοθηρικά, αποκλειστικά ως πηγή κέρδους, με αποτέλεσμα την υπερεργασία και τη μείωση του ελεύθερου χρόνου.
• Ο ιλιγγιώδης ρυθμός ζωής, ο εξουθενωτικός ανταγωνισμός και το άγχος για την απόκτηση όλο και περισσότερων υλικών αγαθών φθείρουν ψυχικά και γεμίζουν ανασφάλεια και συμπλέγματα κατωτερότητας.
• Περιορίζεται η διάθεση για ουσιαστική επικοινωνία με τους άλλους, υποβαθμίζονται  οι κοινωνικές αρετές (φιλία, συνεργασία, αλληλεγγύη)  και οι ανθρώπινες σχέσεις καταντούν επιδερμικές.
• Τα άτομα δείχνουν ολοένα και λιγότερο ενδιαφέρον για την πνευματική τους καλλιέργεια και πολιτιστική δημιουργία.
• Κυριαρχεί ο τυχοδιωκτισμός, η ιδιοτέλεια και η εκμετάλλευση στο βωμό του κέρδους.
• Το κυνήγι του χρήματος οδηγεί σε παραβατικές συμπεριφορές, γιατί πολλοί είναι εκείνοι που θέλοντας να πλουτίσουν με κάθε κόστος δεν επιλέγουν την κοπιώδη εργασία, αλλά την αισχροκέρδεια, την παρανομία και τη διαφθορά.
• Οι άνθρωποι αδιαφορούν για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Η υπερπαραγωγή καταναλωτικών αγαθών οδηγεί στη ρύπανση του περιβάλλοντος  και  στην εξάντληση φυσικών πόρων.
• Η μαζική κατανάλωση και η ξενομανία επιτρέπει στις ανεπτυγμένες χώρες να χειραγωγούν πολιτιστικά τις λιγότερο αναπτυσσόμενες, οι οποίες χάνουν βαθμιαία το πολιτιστικό τους στίγμα.

Προτάσεις περιστολής του καταναλωτισμού

• Η αποδέσμευση των ανθρώπων από την καταπιεστική και ψυχικά επιζήμια καταναλωτική μανία αποτελεί καίριο ζητούμενο της εποχής μας και απαιτεί μια ουσιαστική αναθεώρηση του τρόπου με τον οποίο γίνεται αντιληπτή η ζωή και οι αξίες της.
• Οι φορείς αγωγής θα πρέπει να αποζητήσουν μια ουσιαστική αλλαγή στις βασικές προτεραιότητες των πολιτών και να τους ωθήσουν να επανιεραρχήσουν τους στόχους τους. Τα υλικά αγαθά δεν πρέπει να θεωρούνται σημαντικότερα από τους ίδιους τους ανθρώπους και η επιδίωξη του υλικού πλουτισμού δεν μπορεί να ωθεί στην απάνθρωπη εκμετάλλευση των άλλων ή ακόμη και στο άσκοπο ξόδεμα της ίδιας της ζωής του ατόμου μέσα στο άγχος και την ένταση.
• Αποστολή της οικογένειας οφείλει να είναι η  καλλιέργεια εγκράτειας, η ανάπτυξη της αίσθησης του μέτρου, η αποδέσμευση από την υλιστική νοοτροπία και η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.
• Το σχολείο με όχημα την ανθρωπιστική παιδεία να στοχεύει στη διαμόρφωση ελεύθερων προσωπικοτήτων με κριτική σκέψη, αυτόνομη βούληση και εσωτερικές αντιστάσεις που κατανοούν ότι η αξία της ζωής δεν είναι το ΄΄έχειν΄΄ αλλά το ΄΄είναι΄΄ και η πραγματική ευτυχία δεν έγκειται στον υπερκαταναλωτισμό.
• Οι πνευματικοί άνθρωποι να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας νέας βιοθεωρίας που θα στοχεύει στη δημιουργία μιας κοινωνίας με ανθρωπιστικά ιδεώδη και ανάλογους προσανατολισμούς.
• Τα ΜΜΕ να προβάλουν θετικά πρότυπα απαλλαγμένα από νεοπλουτισμό και κοινωνική επίδειξη.
• Η πολιτεία να επιβάλει περιορισμούς στην αθέμιτη και παραπλανητική διαφήμιση και να επαναπροσδιορίσει τους κανόνες που σχετίζονται με την προβολή διαφημίσεων σε μικρές ηλικίες.
• Συνειδητοποίηση από το ίδιο το άτομο της ευθύνης που φέρει απέναντι στον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ποιότητα ζωής του και την ευτυχία του. Ο καθένας και η καθεμία καλείται να κατανοήσει ότι η ευδαιμονία προκύπτει μέσα από τη δημιουργικότητα, την κοινωνική δράση, τον εθελοντισμό, τις ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους και την αποδέσμευση από περιττές και ανύπαρκτες ανάγκες.

Στον ουρανό τού τίποτα με ελάχιστα – Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή
την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω
πώς κερδίζει πάντα αυτή
ενώ χάνουμε εμείς.
Πώς οι αξίες γεννιούνται
κι επιβάλλονται πάνω σ’ αυτό που πρώτο λιώνει:
το σώμα.
Πεθαίνω μες στο νου μου χωρίς ίχνος αρρώστιας
ζω χωρίς να χρειάζομαι ενθάρρυνση καμιά
ανασαίνω κι ας είμαι
σε κοντινή μακρινή απόσταση
απ’ ό,τι ζεστό αγγίζεται, φλογίζει…
Αναρωτιέμαι τι άλλους συνδυασμούς
θα εφεύρει η ζωή
ανάμεσα στο τραύμα της οριστικής εξαφάνισης
και το θαύμα της καθημερινής αθανασίας.
Χρωστάω τη σοφία μου στο φόβο∙
πέταλα, αναστεναγμούς, αποχρώσεις
τα πετάω.
Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω∙
να φεύγουν τα περιττά λέω
να μπω στον ουρανό τού τίποτα
με ελάχιστα.

1.Να αποδοθεί το περιεχόμενο του κειμένου με δικά σας λόγια.

2.Να εντοπιστούν οι αντιθέσεις του κειμένου

Θέματα για συζήτηση 

Η μπουκιά του ψωμιού στις παλαιότερες γενιές ανθρώπων που, όταν έπεφτε κάτω από το τραπέζι, έσκυβαν, την έπιαναν και τη φιλούσαν πριν τη φάνε, τονίζοντας έτσι τον ιερό σεβασμό που έτρεφε ο κόσμος απέναντι σε μια μπουκιά ψωμιού στη δυσεύρετη καθημερινή τροφή! Από τότε που μάζευαν ευλαβικά ώς και τα ψίχουλα του ψωμιού έως σήμερα, η ανθρωπότητα έχει διανύσει μεγάλη πορεία όπου η περίσσεια του φαγητού στο τραπέζι μιας μερίδας ανθρώπων γίνεται εφιαλτική στέρηση στο τραπέζι ενός συγκλονιστικά μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Τι λένε οι αδιάψευστες έρευνες; Ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο της τροφής που παράγεται παγκοσμίως, καταλήγει στις χωματερές.

Προφανώς, αυτή η σπατάλη δεν περιορίζεται στο ηθικό πρόβλημα εξαιτίας του οποίου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι υποφέρουν από πείνα και ταλαιπωρούνται από τον υποσιτισμό. Αυτή η καταναλωτική υπερβολή εντοπίζεται και στον οικονομικό και οικολογικό τομέα, όπου η τεράστια εξοικονόμηση χρημάτων από μια λελογισμένη κατανάλωση τροφίμων θα μπορούσε να επενδυθεί δημιουργικά σε ένα σωρό άλλους τομείς, επ’ ωφελεία της ανθρωπότητας και όχι του κέρδους.

(Ξενοφών Μπρουντζάκης)

Οι ερευνητές έχουν βρει ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο καταναλωτισμός δεν είναι απλά ένας συσχετισμός, αλλά μια σχέση όπου η χαμηλή αυτοεκτίμηση αυξάνει τον καταναλωτισμό και όπου ο καταναλωτισμός μπορεί να δημιουργήσει χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Βρήκαν επίσης ότι όταν η αυτοεκτίμηση ανεβαίνει, μειώνεται η κατανάλωση. Η έρευνα σε πρώτο επίπεδο επικεντρώθηκε στο πώς αυτή η σχέση επηρεάζει παιδιά και εφήβους. Βρέθηκε ότι μια απλή κίνηση που αυξάνει την αυτοεκτίμηση μειώνει δραματικά τον καταναλωτισμό, ως τρόπος διαχείρισης της ανασφάλειας.

Όταν τα παιδιά έχουν φτάσει στην εφηβεία, και βιώνουν μια πτώση της αυτοεκτίμησης, αρχίζει το στάδιο της αγοράς αντικειμένων για να καλύψουν το κενό.

Το παράδοξο των ερευνών αυτών είναι ότι ο καταναλωτισμός είναι καλός για την οικονομία αλλά όχι για το άτομο. Είναι καλό όταν οι νέοι θέλουν να αλλάζουν γκαρνταρόμπα κάθε χρόνο. Αλλά το κρυμμένο κόστος είναι πιο υψηλό από το χρηματικό. Υπάρχει κόστος στην ευτυχία όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η αξία τους εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες.

 (Από τον ημερήσιο τύπο)

Ερευνητής, επιστήμονας, ακτιβιστής, λάτρης της ζωής στη Φύση. Αισιόδοξος, αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστής, ο Ερικ Ασαντουριάν, συντονιστής της έκδοσης «Κατάσταση του Κόσμου 2010, Ο πολιτισμός σε Μετάβαση, από τον Καταναλωτισμό στην Αειφορία» του καταξιωμένου διεθνώς Ινστιτούτου WorldWatch, μιλάει στην «Κ» για την πληγή του καταναλωτισμού και υποστηρίζει πως αν η ανθρωπότητα απαγκιστρωθεί από αυτήν, μπορεί να βαδίσει με σιγουριά σε μια πορεία που θα της εξασφαλίσει αειφορία και ποιότητα ζωής.

Ας μάθουμε να δουλεύουμε λιγότερες ώρες, να ζούμε με λιγότερα υλικά αγαθά, να προσφέρουμε περισσότερη εθελοντική εργασία και θα κερδίσουμε σε όλα τα άλλα, υποστηρίζει ο γνωστός Αμερικανός περιβαλλοντολόγος και ανθρωπολόγος, ο οποίος μάς προτρέπει να αλλάξουμε τις αντιλήψεις μας, να επιστρέψουμε σε έναν τρόπο ζωής που είναι πολύ πιο κοντά στον άνθρωπο, που θα αναδείξει και πάλι τις μεταξύ μας σχέσεις και τη σχέση μας με το περιβάλλον. Το κλειδί δεν βρίσκεται μόνο στην ανακύκλωση ή στην αλλαγή των καταναλωτικών μας συμπεριφορών, βρίσκεται στη δύναμη που διαθέτει ο καθένας από εμάς να χρησιμοποιήσει τους θεσμούς προκειμένου να διαμορφώσει ένα νέο πολιτισμικό μοντέλο.

  (Ερίκ Ασατουριάν)