ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗ και ΕΥΘΥΝΗ

Πανελλαδικές online μαθήματα

Ομογενείς online μαθήματα

Modern Greek online

benia1003@gmail.com

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ και ΕΥΘΥΝΗ

Επιστήμη είναι η  έρευνα με σκοπό την εξήγηση των φυσικών και κοινωνικών φαινομένων και η συστηματοποίηση των γνώσεων αυτών σε μια προσπάθεια διατύπωσης νόμων που διέπουν τη λειτουργία τους.

Η λέξη επιστήμη προέρχεται από το αρχαίο ρήμα ἐπίσταμαι που σημαίνει γνωρίζω καλά.

Αίτια ανάπτυξης της επιστήμης

• η ερευνητική φύση του ανθρώπου
• η επιθυμία του ανθρώπου για μάθηση
• η ανάγκη του ανθρώπου να βρει λύσεις και να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης
• οι τυχαίες ανακαλύψεις

Σκοποί της επιστήμης

Η ικανοποίηση της έμφυτης αγάπης του ανθρώπου να κατανοήσει, να ερμηνεύσει το περιβάλλον του  και να αποκτήσει γνώσεις.

Η υποταγή της φύσης στη εξυπηρέτηση του ανθρώπου και η εξέλιξη όλων των τομέων της ανθρώπινης δράσης.

Η πρόοδος στον υλικό, πνευματικό και ηθικό τομέα του ανθρώπου. Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής, η αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενειών, η καταπολέμηση των προκαταλήψεων και δεισιδαιμονιών και η ηθικοποίηση του ανθρώπου.

Η επιστήμη ως αυτοσκοπός 

Όταν οι επιστήμονες ερευνούν χωρίς να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τα αποτελέσματα των μελετών τους, υπηρετούν την επιστημονική εξέλιξη χωρίς όρια και περιορισμούς από κοινωνικές επιταγές.

Θετική συνεισφορά της επιστήμης 

• Απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη μάστιγα πολλών ασθενειών.
• Με την εφαρμογή της επιστήμης, δηλαδή την τεχνολογία, γίνεται άνετη η ζωή του ανθρώπου.
• Αυξάνεται η ποσότητα και βελτιώνεται η ποιότητα των αγαθών.
• Αξιοποιείται ο πλούτος της φύσης.
• Περιορίζεται ο σωματικός μόχθος του ανθρώπου και δημιουργούνται καινούρια επαγγέλματα.
• Οργανώνεται η ζωή απέναντι στο άγνωστο.
• Ασκείται το πνεύμα και αναπτύσσεται η κρίση.
• Εκπολιτίζεται η προσωπικότητα.

Αρνητικές επιπτώσεις της επιστήμης 

Για τα αρνητικά αποτελέσματα ευθύνεται η εφαρμογή της επιστήμης, δηλαδή η τεχνολογία:

Ειδικότερα: 

• Το φυσικό περιβάλλον επιβαρύνεται και καταστρέφεται με τη υπερεκμετάλλευση.
• Η ανθρωπότητα απειλείται από όπλα μαζικής καταστροφής.
• Με την εκμηχάνηση αυξάνεται η ανεργία.
• Παρά την εξέλιξη των επιστημών ο άνθρωπος νιώθει δυστυχία, πείνα, απογοήτευση.
• Καλλιεργεί τον ανταγωνισμό, το μίσος τη βία.
• Με τα επιστημονικά πειράματα εμφανίζονται νέες ανίατες ασθένειες.
• Διαμορφώνει όλο και πιο αποτελεσματικούς μηχανισμούς επηρεασμού και καθοδήγησης της κοινής γνώμης στην υπηρεσία συμφερόντων.

Προϋποθέσεις ανάπτυξης της επιστήμης 

• Παιδεία με ανθρωπιστικό υπόβαθρο, ώστε ο επιστήμονας να θέτει τις γνώσεις του στην υπηρεσία του ανθρώπου και να ασκεί το έργο του με υπευθυνότητα και αίσθημα κοινωνικής συνείδησης.
• Σωστή επιλογή στόχων που να ανταποκρίνονται στα προβλήματα της ζωής με σκοπό την ειρηνική συμβίωση, επίγνωση του κοινωνικού ρόλου δηλαδή ότι η επιστήμη είναι καταρχήν λειτούργημα και μετά βιοποριστικό επάγγελμα.

Εφόδια του σύγχρονου επιστήμονα

• βαθιά επιστημονική κατάρτιση
• φαντασία, κριτική σκέψη
• σφαιρική αντίληψη της πραγματικότητας
• εργατικότητα, επιμονή

Αρετές του σύγχρονου επιστήμονα 

• ακεραιότητα χαρακτήρα, ανιδιοτέλεια
• ήρεμη διάθεση για διάλογο
• τήρηση κανόνων δεοντολογίας
• συνειδητοποίηση της κοινωνικής του αποστολής

Αρνητική στάση σύγχρονων επιστημόνων 

1. Η υπερεξειδίκευση των επιστημόνων οδηγεί σε μονομερή και μονοδιάστατη τεχνοκρατική αντίληψη με αποτέλεσμα η  επιστήμη να απογυμνώνεται από την ανθρωπιστική της αξία.
2. Επιστήμονες χωρίς ηθικό υπόβαθρο υπακούουν σε αντιανθρωπιστικές επιδιώξεις πχ δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής.
3. Σπρωχμένοι από την κερδοσκοπία, τον αμοραλισμό, την εξυπηρέτηση προσωπικών φιλοδοξιών ή πολιτικών σκοπιμοτήτων και με το δεδομένο ότι η έρευνα είναι εξαρτημένη από κονδύλια που συνεπάγονται πολιτικές δεσμεύσεις, οδηγούνται σε εγωκεντρική συμπεριφορά υπηρετώντας το ατομικό τους συμφέρον.

Η ευθύνη των επιστημόνων

Η επιστημονική γνώση αποτελεί ένα παγκόσμιο αγαθό που οφείλει να υπηρετεί το σύνολο της ανθρωπότητας και όχι συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα.

Οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με άλλους επιστήμονες προκειμένου από κοινού να βρίσκουν λύσεις στα σημαντικά προβλήματα της εποχής. Θα πρέπει, επομένως, να θέτουν την επίτευξη των κοινών στόχων πάνω από την ατομική δόξα και καταξίωση.

Οφείλουν να κατανοούν και να σέβονται το γεγονός πως τα ανθρώπινα δικαιώματα και η διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος αποτελούν απαραβίαστα όρια σε ό,τι αφορά την επιστημονική έρευνα και τους πειραματισμούς.

Πρέπει να θέτουν φραγμό στις έρευνές τους, όταν συνειδητοποιούν πως το επίτευγμα τους μπορεί να αξιοποιηθεί εις βάρος των ανθρώπων (όπλα μαζικής καταστροφής, φονικοί ιοί κ.ά.).

Κάθε φορά που παρουσιάζουν μια νέα ανακάλυψη ή ένα νέο επίτευγμα, να επισημαίνουν στους πολίτες τους πιθανούς κινδύνους από τη λανθασμένη χρήση ή αξιοποίησή του μέσα από εκλαϊκευμένες προσεγγίσεις.

Τρόποι διασφάλισης της συνετής αξιοποίησης της επιστήμης

Η ορθή διαπαιδαγώγηση των νέων με βάση τις ανθρωπιστικές αρχές, μπορεί να διασφαλίσει πως οι μελλοντικοί επιστήμονες θα έχουν βαθύ σεβασμό για τον άνθρωπο.

Η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε σχέση με τους ποικίλους τρόπους που μπορεί η επιστημονική γνώση να χρησιμοποιηθεί εις βάρος των ανθρώπων και της φύσης είναι απαραίτητη. Για παράδειγμα ένας ενημερωμένος και ενεργός πολίτης μπορεί να μποϊκοτάρει τα προϊόντα μιας εταιρείας που συνειδητά μολύνει το περιβάλλον.

Διεθνής συνεργασία σε επίπεδο τόσο κυβερνήσεων όσο και επιστημόνων, προκειμένου να τίθεται έλεγχος και περιορισμός σε έρευνες και πειράματα που στοχεύουν στη δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής ή στρέφονται υπό οποιονδήποτε άλλο τρόπο σε αποτελέσματα ζημιογόνα για την ανθρωπότητα και το φυσικό περιβάλλον.

Θέματα για συζήτηση 

Aπό τότε, μέχρι σήμερα, η επιστήμη κατάφερε πάρα πολλά. Από τα κρεματόρια του Αουσβιτς και την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα, μέχρι τα θαύματα της Ιατρικής και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής των ανθρώπων στις σύγχρονες κοινωνίες.

Σήμερα πλέον που ο άνθρωπος ετοιμάζεται να εμπεδώσει νέα άλματα στο χώρο της επιστήμης, σήμερα που η τεχνητή νοημοσύνη είναι προ των πυλών, προκύπτει όμως, ένα τεράστιο ερώτημα: πόσο υπεύθυνος είναι ο επιστήμονας για τα επιτεύγματά του; Kαι ποια είναι η ηθική του ευθύνη, όταν ο πολιτικός δεν παίρνει τις σωστές αποφάσεις για να τα χρησιμοποιήσει προς το συμφέρον της ανθρωπότητας;

Σε κάθε περίπτωση, η επιστημονική κοινότητα έχει τεράστιο χρέος, απέναντι στην κοινωνία. Δεν αρκεί ο διαχωρισμός και το άλλοθι της εξειδίκευσης που μετατρέπει τον ερευνητή σε εργαλείο των πολιτικών αποφάσεων ή των οικονομικών συμφερόντων.

(Ανδρέας Ζαμπούκας)

Βιοηθική είναι ο κλάδος εκείνος της επιστήμης που ασχολείται με τα ηθικά προβλήματα που προέκυψαν από τις νέες ανακαλύψεις της Βιολογίας και τις εφαρμογές της Γενετικής Μηχανικής και συνίσταται στην προσπάθεια αποφυγής καταστάσεων που σχετίζονται με τον χειρισμό του γενετικού υλικού.

Το αντικείμενο της νέας επιστήμης ανέκυψε έπειτα από την αλματώδη πρόοδο που συντελέστηκε στην Ιατρική πρώτα και έπειτα στη Βιολογία, κυρίως από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Πράγματι η διεθνής επιστημονική κοινότητα, έλαβε γνώση ότι υπήρχε έντονη η ανάγκη της καταδίκης των εγκληματικών (συνάμα αποτρόπαιων) πειραμάτων που πραγματοποίησαν οι ναζί γιατροί και βιολόγοι στα Ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ποτέ μέχρι τότε ο άνθρωπος δεν είχε τη δυνατότητα πειραματισμού, τουλάχιστον σε τόσο μεγάλη κλίμακα, πάνω σε συνανθρώπους του και ποτέ ξανά δεν θα έπρεπε να επαναληφθεί η φρικώδης περιπέτεια των ανθρώπινων πειραματόζωων.

(Wikipedia)

H βιοηθική προσέγγιση της συναρπαστικής εποχής μας είναι αναγκαία, με την εκπαίδευση και τη γενικότερη παιδεία να είναι οι βάσεις στήριξης των σχετικών αξιών και στάσεων. Γι’ αυτό η πρωτοβουλιακή από τα σχολεία καθιέρωση Ημέρας Βιοηθικής θα μπορούσε να κορυφώσει σχετικές συζητήσεις, να εμπλουτίσει τις σκέψεις και να επιφέρει τη ζητούμενη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντι στην οποιαδήποτε πιθανή κακή εφαρμογή της νέας γνώσης.

(Σταμάτης Αλαχιώτης)